روش تفسیری علامه طباطبایی

هاجر اسدی

چکیده

همانطور که در آغاز  تفسیر المیزان آمده روش علامه تفسیر قرآن به قرآن است. در این خصوص می‌گوید: قرآن بنا به گفته خود، نور است، هدایت است، بیان است، همه چیز را بیان کرده،{ تَفْصِيلاً لِّكُلِّ شَيْءٍ }است، چطور می شود قرآن برای همه چیز بیان باشد اما برای خود بیان نباشد. پس باید سعی کنیم تا حدّ امکان، آیات قرآن را با کمک آیات دیگر، تفسیر کنیم. این روش (تفسیر قرآن به قرآن) پیش از آن هم عنوان شده و برخی از مفسران از آن پیروی می کردند، اما در همین حد، که آیه ای را با آیه مشابه آن – که اندکی با هم اختلاف دارند مقایسه کنند و مورد تفسیر قرار دهند، مثلاً آیه: {يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ}را با آیه {يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِكَ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَيُزَكِّيهِمْ } که در آیه اول (يُزَكِّيهِمْ) مقدم، و در آیه دوم مؤخر آمده، مقایسه کنند و یکی را مفسر دیگری قرار دهند و یا سیاق و قبل و بعد آیه ای را که معنی آن را روشن می کند در تفسیر آیه مشابه ان، مورد استفاده قرار دهند و از این قبیل. این نوع مقایسه ها و تفسیر قرآن به قرآن، از قدیم معمول بوده و مرحوم شریف رضی (م 406) در تفسیر نفیس و کم نظیر خود تلخیص البیان عمدتاً این روش را دنبال کرده است.در تفاسیر دیگر از قبیل غرایب القرآن نیشابوری، مجمع البیان طبرسی، المنار، تفسیر مراغی و برخی دیگر هم اثری از این روش دیده می شود. تفسیر مراغی، مقیّد است که در تفسیر هر آیه متن آیات مشابه آن را که می‌تواند کمکی به تفسیر آن آیه ذکر کند.اما روش علامه در المیزان، عمیق تر و جدی تر از این است. وی مبانی و اصولی را که در یک آیه و در یک موضوع مورد بحث و اختیار قرار داده در تفسیر سایر آیات که به ظاهر مشابهتی از لحاظ لفظ و معنی و حتی موضوع با آن ندارد، مورد استفاده قرار می دهد. و از این راه اسراری را بر ملا می سازد.و ما در این تحقیق بنا داریم نگاهی اجمالی به روش تفسیری علامه طباطبایی داشته باشیم.

کلید واژه: روش تفسیر، المیزان، علامه طباطبایی، قرآن به قرآن