عنوان

آثار فقهی وحقوقی نسب حاصل از غیر نکاح شرعی

نویسنده: سمیه امینی

استاد راهنما: محمد مهدی کریمی نیا

استاد مشاور: رضا کاظم لو

استاد داور: احمد شفیعی نیا

تاریخ دفاع: 24/8/94

واژگان کلیدی: آثار نسب، احکام نسب، انواع نسب، تلقیح مصنوعی، ولد شبهه، ولد زنا، اهدای جنین، اجاره رحم.

چکیده

نسب به معنای قرابت، خویشاوندی می‌باشد، که دارای انواع مختلفی است؛ یا از طریق نکاح شرعی حاصل شده است که نوع طبیعی و معمول نسب می‌باشد، و یا از راهی جزء نکاح شرعی ایجاد شده است مانند: شبهه، زنا، تلقیح مصنوعی که هر کدام از این موارد در جایگاه خود دارای برخی یا همه ی آثار فقهی- حقوقی نسب می‌باشند. نسب ناشی از شبهه و زنا در عصر معصومین(علیهم السلام) نیز وجود داشته است و آیات و روایاتی که مرتبط با این مسأله باشد به چشم می‌خورد، و می‌توان از طریق آیات و روایات حد و مرز مسأله را شناسایی کرد. اما تلقیح مصنوعی نسبی می‌باشد که تقریباً تازه پا به میدان گذاشته است. تلقیح مصنوعی دارای انواع مختلفی مانند همولوگ و هترولوگ می‌باشد که هر کدام ازاین دو نوع، خود نوع‌های مختلفی را در برمی‌گیرد. از میان این انواع، فرزند متولد شده از همولوگ، از نظر حکم تکلیفی و وضعی، مشکلی پیش‌رو ندارد چون از اسپرم و تخمک زوجین استفاده شده است. اما در روش هترولوگ که خود دارای اقسامی می‌باشد، چون پای فرد بیگانه (غیر از زوجین) به میان می‌آید پس به طبع آن حکم تکلیفی و وضعی آن‌ها مورد بحث و نظر فقها قرار می‌گیرد. بعد از بیان حکم تکلیفی انواع تلقیح مصنوعی، حکم وضعی آن مورد بررسی قرار گرفته است. در تلقیح مصنوعی فرزند حاصل از نطفه تنها به کسانی که صاحب نطفه هستند (صاحب اسپرم و تخمک) ملحق می‌شود. و اما در مورد رحم اجاره‌ای بحث در این است که آیا صاحب رحم هم می‌تواند مثل صاحب تخمک مادر شرعی تلقی شود؟ که در این‌جا نظرات مختلفی وجود دارد. بعد از روشن شدن رابطه نسبی وضعیت ارث، حرمت نکاح و … کودکان متولد شده از تلقیح مصنوعی به راحتی قابل اثبات می‌باشد. به دنبال آن فرزندان متولد شده از شبهه مورد بررسی قرار گرفته است، که در هیچ کدام از منابع فقهی، حکمی که مستلزم بر حرمت ولد شبهه باشد یافت نشده است؛ ولد شبهه مانند ولد طبیعی (از نکاح شرعی) می‌باشد، پس تمام آثار نسب را دارا می‎‌باشد، و همچنین در مورد ولد زنا با توجه به آیات و روایاتی که دلالت بر حرمت این عمل می‌کنند می‌بایست قائل به حرمت شد. با توجه به عام بودن ادّله وجوب دیه و قصاص باید گفت که فرزندان حاصل از تلقیح مصنوعی و یا ولد شبهه و ولد زنا نیز شامل عمومیّت حکم وجوب قصاص و دیه می‌شوند و هم‌چنین سقط جنین نیز حرام می‌باشد مگر مواردی که استثناء شده است و فرقی نمی‌کند که فرزند سقط شده از نکاح شرعی باشد یا تلقیح مصنوعی و یا از راه شبهه و زنا ایجاد شده باشد.

.