عنوان

نقش سياق در تفسير با تأكيد بر تفسير الميزان و تسنيم (در سوره بقره)

نویسنده: عفت خلیل حسن زاده

استاد راهنما: حسین علوی مهر

استاد مشاور: محمود گروسی

استاد داور: محمد رضا سازمند

تاریخ دفاع: 27/11/94

كليد واژه‌ها: سياق، تفسير، فهم قرآن، تفسير الميزان، تفسير تسنيم، سوره بقره.

     چکیده                                                                                                                                                                                           

در نظر گرفتن قرائن كلام براي فهم مقصود گوينده روش عقلاني در همه‌ي فرهنگ‌هاست، ولي نكته‌ي مهم آگاهي از انواع مختلف قرائن و نقش هر يك در فهم مقصود و مفاد آيات است؛ زيرا با توجه به فصاحت و بلاغت فوق‌العاده‌ي قرآن، مورد استفاده از انواع مختلف قرائن در آن فراوان يافت مي‌شود و سياق يكي از مهم‌ترين قرائن در تفسير قرآن بوده كه داراي انواع مختلفي مي‌باشد كه غفلت از آن‌ها، برداشت تفسيري را ناقص‌يابي اعتبار مي‌سازد.براي استفاده از قرينه سياق در تفسير اثبات چند مبنا و پذيرفتن آن‌ها به عنوان اصول موضوعه ضروري است كه از جمله‌ي آن‌ها به اصل عدم تحريف قرآن و اصل چينش توقيفي آيات مي‌توان اشاره نمود كه البته اصل تحريف‌ناپذيري قرآن خود بحث حجيت ظواهر كتاب و اصل چينش توقيفي بودن تناسب آيات را به دنبال دارد.در ديدگاه علامه نسبت به سياق تا آنجا كه توالي آيات بر وفق ترتيب نزول محرز باشد استناد مي‌كند، ولي اگر به واسطه‌ي شواهد و قرائن تاريخي و روايي، استقلال در نزول برخي از آيات آشكار گردد سیاق آيات را نمي‌پذيرد، ولي با مشاهده و پژوهش در تفسير الميزان متوجه مي‌شويم كه علامه طباطبايي در تفسير الميزان از سياق به طور مشخص و متقن استفاده نموده است. آيت‌الله جوادي آملي مي‌فرمايد گاهي از ظهور سياق آيات، يا هدف نهايي آن‌ها معناي آيه روشن مي‌شود، گاهي با استمداد از ظهور سياق پيوستگي كلمه‌ي مشكوك بر معلوم را استنباط می شودکه این عبارت نشان می دهدايشان هم در تفسير تسنيم به سياق توجه داشته است.توجه به  سياق  نقش اساسي در درك صحیح آموزه‌هاي ديني دارد.همچنين در تفسير و استنباط احكام كمك شايان توجهي مي‌كند و باعث مي‌شود در بافت متناسب خود درست نگريسته شود و در فهم آن دچار اشتباه نشده و احكام قرآني را به صورت چشم و گوش بسته نپذيريم. در اين پژوهش از روش توصيفي- تحليلي استفاده شده است.