پاسخ گویی به شبهات وحی

استاد:حمید شهسواری         

 درتاریخ:       28/1/96

موضوع:تعریف وحی و انواع آن:

مفهوم لغوی وحی : دانشمندان لغت معانی زیادی برای وحی برشمرده اند که از جمله آنها پیام ، کلام مخفی ، اشاره ، دستور ، الهام و … می باشد

ابن فارس وحی را القای پنهانی دانش بیان می کند . و راغب اصفانی از وحی به اشره صریح تعبیر می کند .

تعریف ابن فارس به واقعیت نزدیک تر است زیرا در تمام کاربردهای وحی می بینیم که فقط القای پنهانی وحی در نظر گرفته شده است .

دلیل تعریف راغب از وحی به اشاره سریع : اشاره سریع را از آن جهت وحی می گویند که دردرون آن القای پنهانی وجود دارد و هر اشاره سریع القای پنهانی است ولی هر القای پنهانی اشاره سریع نیست .

د رنتیجه معنی اصلی وحی در لغت همان القای پنهانی است .

معنای اصطلاحی وحی : در اصطلاح اسلامی آن وحی که به قرآن نسبت داده می شود ، اختصاص به پیامبران دارد . اما وحی ای که به اعتقاد شیعه و آیات و روایات است ، همان آگاهی است که خداوند به امامان و اهل بیت ـ علیهم السلام ـ می دهد اما نمیتوانیم آن را تعریف اصطلاحی وحی در نظربگیریم. در صورتی که این آگاهی را وحی به کار برده اند . اما وحی به امامان وحی اصطلاحی نیست . و معنای اصطلاحی وحی اخص از معنای لغوی واژه می باشد .

بنابراین تعریف درستی که می توان از وحی کرد عبارت است از:

تبیین ویژه یک سلسله معارف و حقایق از جانب خدا به انسانهای برگزیده که غیر از فنون عادی و معرفتی ( تجربه و عقل و شهود عرفانی) ابلاغ می شود به مردم برای راهنمایی آنها . یعنی وحی ای که هم نبوت را شامل می شودو هم رسالت را .

تفاوت نبی و رسول :

نبی کسی است که به او وحی می شود اما وظیفه ابلاغ آن را به دیگران ندارد و نبی فرشته وحی را فقط در خواب می بیند یعنی در خواب به او وحی می شود ولی در بیداری کشف و شهود ندارد .

رسول : کسی است که به او وحی می شود درحالی که وظیفه ابلاغ آن وحی را به دیگران دارد . هم در خواب و هم در بیداری به او وحی می شود.

پس وحی در واقع همان خبر دادن است که پیامبران در ابتدا خبر را دریافت کرده و بعد ملزم به ابلاغ آن می شوند .

اشکال : طبق این تعریف فقط پیامبران اولوالعزم رسول هستند که وظیفه ابلاغ آن را هم به عهده دارند .

جواب : پیامبرانی هم هستندکه اولوالعزم نیستند اما وحی به آنها می شود وآنها کسانی  بودند که ملزم به ابلاغ آن وحی هم بودند .

پس منافاتی ندارد که کسانی باشند که هم رسول باشند و هم نبی.

انواع کاربرد وحی در قرآن :

واژه وحی و مشتقات آن در قرآن 72  بار ذکر شده .

وحی کننده : گاهی خداوند است ، گاهی انسان و گاهی شیطان . پس اشرف مخلوقات و جمادات هم از وحی برخوردار هستند.                            

گیرنده وحی : گاهی پیامبر ، گاهی زنبور عسل ، اسمان و زمین می تواند باشد . که در همه ی اینها نوعی القای پنهانی نهفته شده است .

وحی معانی مختلفی دارد که از جمله ی آنها :

1 ـ تقدیر الهی در نظام هستی ، که در سوره ی فصّلت آ یه 12  به آن اشاره شده است  . وجه کاربردی وحی در اینجا این است که خداوند قدرتش را در آسمان و زمین طوری قرار داده که برای اندیشمند قابل فهم باشد و با دقت و تأمل عالمانه بتوان به آن رسید .

2 ـ هدایت غریزی که در سوره ی نحل آیه 68 به ان اشاره شده . یک فهم پنهانی به زنبور عسل القا کرده که چگونه خانه بسازد وچگونه از شیره ی گل بمکد و از این قبیل .

3 ـ القای شیطانی : که در سوره انعام آیه 12 و 103 اشاره شده که چون شیطان جنی و انسی ، پنهانی به گمراه کردن مردم می پردازند معنی وحی به آن تعلّق گرفته است .

4 ـ معنای اشاره : که در سوره مریم آیه 10 و 11 به آن اشاره شده است .

وقتی به حضرت زکریا بشارت دادند ، ایشان از خداوند نشانه ای خواستند و این نشانه این بود که سه  روز زبان ایشان بند بیاید . و فقط با اشاره می توانست با دیگران ارتباط داشته باشد ، که این تعبیر به وحی شده است .

5 ـ وحی به معنای الهام : الهامی که به مادر موسی (ع) و حواریون شد ، که در اینجا وحی به معنای الهام گرفته شده است .

6 ـ پیاام الهی به فرشتگان که در سوره انفال  آیه12 به آن اشاره شده است .

7 ـ فرستادن روح به پیامبر : که سوره شوری آیه 52 اشاره دارد و برای روح اقوال مختلف است که بعضی گفته اند روح همان جبرئیل است . اما آنچه مد نظر ماست این است که روح همان کتاب است که خداوند به پیامبر وحی کرده و وحی هم در اینجا یعنی همان فرستادن .

8 ـ تأیید عملی پیشوایان: د رآیه 73 سوره انبیاء اشاره کرده . و علامه طباطبا یی می فرمایند که یک نوع توفیق به انجام کار خیر و باز داشتن از گناه است که به آن وحی تسدیدی هم می گویند .

9 ـ ارتباط نبوی که بیشترین کاربرد وحی به این معناست .

در نتیجه معنی ای که می شود برای وحی در نظرگرفت  همان معنای خبر است . یعنی خداوند به پیامبران خبر داده و ایشان وظیفه ابلاغ این خبر و رساندن این خبر را به مردم دارند برای هدایت ایشان . و معنای الهام بیشتر برای غیر پیامبران مدّ نظر است . و در واقع وحی برای هرکس به طریق خودش معنا می شود. معنای اصطلاحی وحی فقط برای انبیاء است و معنای لغوی آن مشترک بین همه این معانی است . وحی ای که به انبیاء می رسد با وحی که به زنبور عسل می رسد باهم تفاوت دارد و وحی را باید طبق دریافت کننده ی وحی و بر اساس ادبیات هر گروه معنی کرد .